Dünyada sağ elini kullanan insanların sayısı çoğunlukta ve kadınlar arasında sağ el kullanım oranı daha da fazla. Peki nasıl oldu da nüfusun neredeyse yarısının gömleğini baskın olmayan elini kullanarak iliklemek zorunda kaldığı bir duruma geldik? Neden kadın ve erkek giysilerinde düğmeler farklı taraflara yerleştiriliyor?
Cevap, gömlek düğmelerinin kendisi kadar eski gibi görünüyor. Sıkça tekrarlanan bir teoriye göre erkekler, modern zamanlarda sıkça olduğu gibi, kendilerini bir kılıç dövüşüne kaptırmaları ihtimaline karşı düğmelerini sağ tarafta ilikliyorlardı.
A Gentleman’s Wardrobe kitabının yazarı Paul Keers, The Guardian’a yaptığı açıklamada, “Bir centilmenin kılıcı her zaman sol tarafa takılırdı, böylece sağ elle çekilebilirdi. Eğer bir ceket sağdan sola iliklenirse, kılıcın kabzası çekildiğinde ceketin açıklığına takılabilirdi, bu nedenle ciddi bir kılıç ustası soldan sağa iliklenen bir tunik talep ederdi. Erkeksi bir yaşam tarzının göstergesi olarak bu gelenek daha sonra diğer erkek giyim eşyalarına da yayıldı.” dedi.
Erkekler tamam, peki ya kadınlar?
Bu, erkeklerin düğmelerinin neden sağda olduğunu açıklayabilir, ancak neden kadınlar için diğer tarafta olması için çaba sarf ediliyor? Bu konuda net bir açıklama yok ama değişik teoriler var.
Birçok tarihçi tarafından desteklenen teorilerden biri, kadınların giyinirken başkalarından kolayca yardım alabilmeleri için kadın kıyafetlerinde düğmelerin sola dikildiğini söylüyor. Saraylardaki prenseslerin nedimeleri tarafından giydirildiğini unutmayalım.
Kadın bluz markası Elizabeth & Clarke’ın kurucusu Melanie M. Moore Today’e verdiği demeçte, “13. yüzyılda düğmeler icat edildiğinde, çoğu yeni teknoloji gibi çok pahalıydılar, O zamanlar varlıklı kadınlar kendi başlarına giyinmezlerdi – bunu hizmetçileri yapardı. Çoğu insan sağ elini kullandığı için, bu durum karşınızda duran birinin elbisenizi iliklemesini kolaylaştırıyordu.” dedi.
Bu durum muhtemelen bir zenginlik işaretine dönüştü; düğmelerin yanlış tarafta olması, kendi başınıza giyinmeyecek kadar zengin olduğunuzu gösteriyordu.
Bir başka teoriye göre, zengin kadınlar ata yan binme eğiliminde olduklarından kadınların gömleklerinin düğmeleri o tarafta iliklenir ve düğmelerin ters tarafta olması gömleklerinin içine soğuk hava girmesini engellerdi.
Erkeklerin her an kılıç dövüşüne hazırlıklı olma ihtiyacını hissetmeyi bırakması ve zenginlerin ata yan binmeyi bırakıp (muhtemelen) kendi başlarına giyinmeye başlamasının ardından bu geleneğin neden devam ettiğini bilmiyoruz. Bu aslında sadece bir alışkanlığın devamı gibi görünüyor.
Kadın ve erkek kıyafetlerinde düğmelerin farklı yönde olmasının birkaç sebebi var:
Tarihi Sebepler:
- Hizmetçiler: Geçmişte, varlıklı kadınlar genellikle hizmetçiler tarafından giydirilirdi. Hizmetçilerin çoğunun sağ elini kullandığı düşünülerek, düğmelerin sol tarafa dikili olması, elbiselerin iliklenmesini kolaylaştırırdı.
- Kılıç kullanımı: Erkeklerin gömlek düğmelerinin sağ tarafta olması, kılıç kullanımının yaygın olduğu bir dönemden kalma bir gelenek olabilir. Sağ elini kullanan birinin kılıcını çekerken gömleğin düğmelerine takılma ihtimalini azaltmak için düğmeler sağ tarafa yerleştirilmiş olabilir.
Pratik Sebepler:
- Giyinme kolaylığı: Günümüzde ise düğmelerin yönü, kimin giyindiğiyle daha çok ilgilidir. Erkekler genellikle kendi başlarına giyindikleri için düğmelerin sağ tarafta olması daha kolay olabilir. Kadınlar ise hem kendi başlarına hem de yardım alarak giyinebilecekleri için düğmelerin yönü pratik açıdan büyük bir fark yaratmaz.
- Emzirme: Kadın kıyafetlerinde düğmelerin sol tarafta olması, emziren anneler için de daha kolaylık sağlayabilir.
Moda:
- Farklılık: Zamanla, düğmelerin yönü bir moda unsuru haline de geldi. Farklı cinsiyetler için farklı düğme yönleri kullanmak, kıyafetleri birbirinden ayırt etmenin bir yolu haline geldi.
Bununla birlikte, düğmelerin yönü her zaman kesin bir kural olmamıştır. Bazı unisex kıyafetlerde düğmeler ortada veya her iki tarafta da olabilir. Ayrıca, bazı kültürlerde ve bazı moda akımlarında geleneksel düğme yönlerinden farklı şekilde düğme yerleştirildiği de görülmektedir.
Sonuç olarak, kadın ve erkek kıyafetlerinde düğmelerin farklı yönde olmasının tarihi, pratik ve moda ile ilgili birçok sebebi vardır. Günümüzde düğmelerin yönü büyük ölçüde gelenek ve modaya bağlıdır.
Ek Bilgiler:
- Düğmelerin yönü, genellikle gömleğin ön kısmındaki düğmeler için geçerlidir. Kolluksuz gömleklerde veya ceketlerde düğmeler farklı yönlerde olabilir.
- Bazı ülkelerde, düğmelerin yönü geleneklere göre farklı olabilir.