Türkiye’de Doğu’nun Paris’i denince akla gelen şehirdir Malatya… ünlü kayısısını yedim ama gitmek bir türlü nasip olmadı. Ve gerçekten de araştırınca ne güzel bir il olduğunu anladım.Gidip gezilmeye değer. Bakalım neler varmış Malatya’da…
Malatya, kuruluş ve isim itibariyle başlangıçtan zamanımıza kadar büyük bir değişikliğe uğramadan gelen Anadolu şehirlerinden birisidir. Kültepe vesikalarında “Melita” şeklinde görülen Malatya’dan Hitit vesikalarında “Maldia” olarak bahsedilmektedir. Nüfusu 702.000 plaka no: 44 dür. İlçelerinin isimleri o kadar ilginç ki; Battalgazi, Beydağı-Dilek Erenli, Hanımınçiftliği
Konak, Malatya, Orduzu, Topsöğüt, Yaygın, Çolalı Şahnahan
Türkiye kayısı ihtiyacınının çoğunu Malatya’dan karşılıyormuş ve bakın kayısının ne faydaları varmış meğer.
KAYISININ FAYDALARI
*Beynin düzenli çalışmasını sağlar ve stresi azaltır.
*Karaciğeri tamir eder.
*Kemiklerin düzgün ve sağlam olmasını sağlar.
*Kansızlığa engel olur.
*Mide ve oniki parmak bağırsağı ülserinin oluşmasını engeller oluşmuş ülserlerin iyileşmesinde rol aynar.
*Böbreklerde taş teşekkülünü azaltır.
*Üreme sistemi üzerinde önemli yeri bulunup cinsel gücü arttırır Kansere karşı koruyucu etkisi vardır.
*Dişlerin sağlam ve kuvvetli olamasını sağlar.
*Kalp kaslarını kuvvetlendirir kalbin düzenli çalışmasını sağlar.
Malatya’da üretilen kayısı çeşitlerinin başında %90’la Hacıhaliloğlu gelir, son yıllarda Kabaaşı, Soğancı çeşitlerinin de yaygınlaştığı görülmektedir. Ayrıca Hasanbey, Çöloğlu, Çataloğlu, Şekerpare, Yeğen, Hacıkız, Paşamişmişi ve Turfanda diğer önemli Malatya kayısılarındandır. Dünya yaş kayısı üretiminde Türkiye birinci sıradadır. Türkiye’yi İspanya, İtalya, İran, Fransa ve ABD izlemektedir. Bu ülkelerin yaş kayısı üretimleri 100,000 tonun üzerindedir. Dünya yaş kayısı üretiminin yaklaşık %10-15’ini ve dünya kuru kayısı üretiminin %65-80’ini Malatya kaysısı oluşturmaktadır.
Malatyanın Ünlü kişileri ni görünce acayip şaşırdım meğer ne çok Malatya’lı varmış.
Belkıs Akkale (Halk Müziği Sanatçısı).
Bülent ve Mert Korkmaz (Futbolcu).
Erhan Yılmaz (Halk Müziği Sanatçısı).
Füsun Önal (Hafif Müzik Sanatçısı).
Hamit ve Halil Altıntop (Futbolcu).
Hrant Dink (Gazeteci).
İlyas Salman (Tiyatro Sinema Sanatçısı).
İsmet İnönü (Siyasetçi).
Kemal Sunal (Sinema Sanatçısı).
Kenan Işık (Tiyatro Sanatçısı).
Mehmet Tacettinoğlu (Haber Spikeri).
Muharrem Temiz (Halk Müziği Sanatçısı).
Sabahattin Ali (Şair).
Teslim Töre (Devrimci).
Turan Emeksiz (Devrimci).
Turgut Özal (Siyasetçi).
Yasemin Yalçın (Sinema Sanatçısı).
Zerrin Özer (Hafif Müzik Sanatçısı).
*Malatya’nın önemli bir özelliğide Türkiye Cumhuriyeti’nin 10 cumhurbaşkanından 2’sinin Malatya’lı olmasıdır. İsmet İnönü ve Turgut Özal.
Malatya’nın en belirgin özelliklerinden biride tarihi ve doğal güzelliklerle dolu olmasıdır. Tarihi camiler, medreseler, hamamlar görülmeye değerdir.
İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ
Eğitim dili: Türkçe
Kuruluş yılı: 1975
Türü: Devlet
Rektörü: Prof. Dr. Fatih Hilmioğlu
Akademik birimleri: 9 fakülte, 3 enstitü, 2 yüksekokul, 10 meslek, yüksekokulu, 11 araştırma ve uygulama merkezi.
Web sitesi www.inonu.edu.tr
MALATYA YEMEKLERİ
Yörede yapılan yiyeceklerde kullanılan ana madde bulgurdur. Doğu illerinin nedense yemekleri çok ilgimi çekmiştir. Bazsanıza kullandıkları malzemelere.Demekki bu yüzden lezzetli oluyor.
Bulgur: Buğday suyla büyük kazanlarda kaynatılıp bezlerin üzerinde güneşe yayılarak kurutulur, kurutma esnasında bozulmanın (ekşimenin) olmaması için zaman zaman karıştırılmasına, yağmur gibi olaylarla ıslanmamasına itina edilerek kurutma yapılır. Kurutulan buğday elenerek ayıklanır, değirmende belli kıvamda öğütülür. Elenmek suretiyle büyüklüğüne göre gruplandırılır. Baş bulgur, orta bulgur, çiğ köftelik ve sümüt olmak üzere. Sümüte halk arasında simit de denir. Çiğ köfte için; çiğ köftelik bulgur (orta bulgurun daha incesi) kullanılır.
Yarma: Etsiz köftelerin ve sarmaların yapımında kullanılır. Buğday yıkanır, kurutulur, ayıklanır. Değirmende belli bir kıvamda öğütülür. Bulgura göre daha ince ve unlu bir görünümü vardır. Yarma elenerek irileri ayırt edilir. Ayırt edilen iri yarmaya irinli adı verilir. Çorba ve bazı dolmalarda kullanılır.
Dövme: Halk arasında genelime adı verilir. Buğday yıkanır, kurutulur, ayıklanır, değirmende biraz ezilmek suretiyle elde edilir. Genellikle çorbalarda, bazen da pilav yapımında kullanılır.
Erik ekşisi: Yöremizde çok kullanılır. Özellikle ekşili köfte ve yemeklerde yer alır. Erik olgunlaşmadan toplanır, yıkanır büyük kazanlarda su ile kaynatılır. Bez torbalarda süzülerek posa ve suyu ayırt edilir. Suyu büyük tepsilerde güneşte bekletilerek kıvamlaştırılır, pekmez görünümdedir.
Kef: Tereyağı eritilir, süzgeçten başka bir kaba geçirilir, dipte kalan tortulu kısma bir miktar un ilâve edilerek kavrulur, tuz atılır. Bu şekilde hazırlanan yiyeceğe kef denir. Lezzet vermek amacıyla özellikle çorbalarda kullanılır.
Tarhana: Yörede hazırlanan tarhana, pek çok yörede hazırlanan un tarhanasından farklıdır. Dövmeyle hazırlanır. Dövme bol miktarda su ve tuzla iyice haşlanır. Fırından alınan ekmek hamuru maya olarak kullanılır. Ekmek hamuruna bir miktar un ve yoğurt karıştırılarak yoğrulur, mayalandırılır. Pişirilen dövme ılıklaşmaca, yoğurt, nane, maya ilâve edilerek iyice karıştırılır. Bez torbaya doldurulur, günde iki üç kez karıştırılarak suyunu iyice salması ve mayalanması sağlanır. (Bu işlem 45 gün sürer.) Parçalar halinde temiz örtülere yayılarak güneşte kurutulur. Kuruyan tarhana bez torbalarda kışlık erzak olarak muhafaza edilir.
Mercimek: Yörede; çorba ve köftelerin yapımında kullanılır. Bu mercimeğe çekilmemiş mercimek ya da kahverengi mercimek denir. Yeşil mercimeğin yarısı büyüklüğünde ve rengi kahverengidir.
Yarmaca: Siyah nohudun çekilmesi ile elde edilir. Görünümü nohudun ikiye bölünmüş ve biraz daha küçük halidir. Özellikle bulgur pilavı yapımında kullanılır.
Samut: Dere otunun tuzla salamura olarak hazırlanmış haline denir.
Kişniş: Kahverengi renkte güzel kokulu bir tohumdur. Kara kimyon adı da verilir. Teflon tavada kavrulduktan sonra havanda ezilir, toz haline getirilerek kullanılır. Ayrıca şekerleme sanayinde “kişniş şekerleri” yapımında kullanılır.
Maş: Kara nohut görünümünde biraz daha koyu renkli bir tohumdur.
Külah: Yaz mevsiminde dolmalık biber, patlıcan, salatalık oyularak bez üzerinde veya ipe dizilerek güneşte kurutularak hazırlanır. Bez torbalarda kışlık erzak olarak muhafaza edilir. Yöremiz köfteleriyle ünlü bir yöredir. Köfteler deyince akla hemen bulgur ya da yarma kökenli yemekler ve sarmalar gelir. Malatya’da ünlü olan bu köfteler çok çeşitlidir. Hemen hepsi, hazırlanan bu kitapta mevcuttur. Özellikle sarmaların yapımında kullanılan kiraz ayva fasulye yapraklan iplere dizilerek güneşte kurutulup kış için uygun yerlerde muhafaza edilmektedir.
Bunlardan başka çorbalardan ; Yüksük Çorbası | Kulak Çorbası | Pırpırım Çorbası | Yoğurtlu Çorba | Maş Çorbası | Yarma Çorbası |Erişte Çorbası | Tarhana Çorbası | Bulama Çorbası.
Ve yenilesi yemekler : |Bildik Dolması| Tavşanlı Yufka | Papaz Yahnisi | Kabak Kavurması| |Fasulye Kavurması | Şam Kebabı | Kaburga Dolması | Kabuk Aşı| |Tas Kebabı | Saç Kavurma | Külah Dolması |Ayva Dolması| |Pazı Sarması | Fındık Yaprağı Sarma | Tava |İncik Kebabı| |Bumbar Dolması | Serun | Mıgla | Tirit | Kömbe.
*Malatya Mahalli yemekleri arasinda pilavlar önemli yer tutar. Pilav yemeklerinde genellikle bugday ürünleri hakimdir: Domatesli Sehriyeli Bulgur Pilavi | Dövme Pilavi | Etli Bulgur Pilavi | Saçakli Pilav | Kisir | Mercimekli Bulgur Pilavi | Sümüt Pilavi | Sehriyeli Bulgur Pilavi | Pit Pit | Yarmacali Pilav | Mahluta | Pirinçli Halle.