Albert Einstein’ın 67 yaşında yazdığı Autobiographisches’i (Yaşamımdan Notlar) tüm eserleri içinde otobiyografiye en yakın olanı. Ama bu kitapta fizikçinin ne aşk hayatı ne de diğer insanlarla ilişkisine dair bilgiler var. Bu durum aslında Einstein’ın zihnini insanlar ya da onların ilişkilerinden çok, evrensel sorunların meşgul ettiğinin bir göstergesi. Einstein “özel hayatından” bahsederken zihninde neler geçtiğini göz önüne seriyor. İçinde yaşadığımız evren hakkında, doğa yasaları hakkında, felsefe hakkında düşündükleri Einstein’a göre onun otobiyografisi. Bu kitap bir anlamda entelektüel bir öz yaşam öyküsü. Einstein, “ölüm sonrası yazı” olarak adlandırdığı kitabını kendi sözleriyle şöyle tanıtır:
Bu bir ölüm sonrası yazı mı?’ diye sorabilir şaşırmış okurlar. Cevabım: Aslında evet. Benim türümde bir insanın varoluşunda asıl olan ne yaptığı veya hangi acıları çektiği değil, ne düşündüğü ve nasıl düşündüğüdür.
Einstein
Kitabın Türkçe çevirisini Kerem Cankoçak yapmıştır, Ginko Bilim’den 2018 yılında ilk basımı yapılmıştır. Kitap Amazon’da 10,49 TL’ye satın alınabilir.
Özel hayatını değil de fikirlerini öğrenmek için iyi bir kitap. Tercümesi de güzel ayrıca güzel edit edilmiş baskı hatası veya noktalama işaretli eksikliği yok. Kitap 72 sayfa büyük bölümü Kuantum teorisine ayırmış Einstein. Kitabın girişinde çok güzel hazırlanmış bir kronolijiyle Einstein’ın hayatının önemli noktaları var. Tavsiye ederim
Kitap hakkında seçilen yorum
Einstein’ın hayatının kronolojisi
Yaş / Yıl – Açıklama
0 / 1879 – 14 Mart, Almanya’nın Ulm kentinde dünyaya gelir. Ataları iki yüzyıldır Suabiyalı Yahudiydi, ama annesi ve babası dinsizdi.
1 / 1880 – Aile Münih’e taşınır. Babası ve amcası Jacob sıhhi tesisat ve elektrik aletleri imal eden bir firmanın ortaklarıdır.
5 / 1884 – Bir pusuladan büyülenir. Evde özel ders alır (devlet ilkokuluna gitmek için çok küçüktür).
6 / 1885 – 13 yaşına kadar devam edeceği keman derslerine başlar. Ekim: – Katolik ilkokuluna başlar. Ayrıca Yahudi din eğitimi alır (yasal zorunluluk).
9 / 1888 – Ekim: Dokuz yıllık Gymnasium (lise) programına başlar.
10 / 1889 – Amcası Pisagor teoreminden bahseder. Albert bir ispat bulur. Max Talmud (sonra Talmey) altı yıl düzenli olarak sürecek ziyaretlerine başlar ve Albert’e popüler bilim kitapları getirir.
11 / 1890 – Albert’in bir yıl sürecek yoğun “dini cenneti.” Darwin dahil bilim okumak Einstein’ın dine inancını bitirir; radikal bir “özgür düşünceci” olur.
12 / 1891 – Öklit’in aksiyomatik-tümdengelim yöntemini güvenli bir “cennete giden yol” olarak değerlendirir. Sonraki dört yılda okul dışından analitik geometri ve kalkülüs öğrenir.
13 / 1892 – Bar-mitzvah’ı reddeder. Mozart’ın sonatından (“aşk görevden daha iyi bir öğretmendir”) büyülenir; Kant’ı okur.
15 / 1894 – Aile Milano’ya taşınır. Ailesi Albert’in Münih’te kalıp Gymnasium’u bitirmesini ister, fakat o aralıkta okulu bırakır, İtalya’da aileye katılır.
16 / 1895 – Yaz: Amcasına manyetik alanlarda esirin durumu üzerine bir makale yollar. Ekim: ETH’e giriş sınavını geçemez; Aarau’da kanton okuluna yazılır, Winteler ailesinde kalmaya başlar. Işık dalgasında yolculuk üzerine düşünce deneyleri gerçekleştirir.
17 / 1896 – Alman vatandaşlığını reddeder. Eylül: Aarau diploma sınavını geçer. Goethe üzerine yazılar ve gelecek planları.
17 / 1896 – Ekim: Albert Einstein Zürih’e gider; yüksekokul öğrencilerine matematik ve fizik öğretmek için diploma alma amacıyla ETH programına kaydolur. Bu programdaki diğer on öğrencinin içinde Marcel Grossmann (matematik) ve daha sonra evleneceği Mileva Maric (fizik) vardır.
18 / 1897 – AE’ı Mach’ı incelemeye teşvik eden Michele Besso’yla (mühendis) müzik aracılığıyla tanışır.
19 / 1898 – Ocak: Babasının iflası AE’ı umutsuzluğa sürükler. Ekim: AE yarıyıl sözlü sınavlarını Grossmann’ın notlarını sınava hazırlanmak için kullanarak geçer. Matematik ve fizik adayları arasında en yüksek notu alır (6 üzerinden 5,7).
20 / 1899 – Ağustos: Mileva’ya (MM) yazdığı bir mektupta ilk kez esirden vazgeçmeyi önerir. Ekim: AE İsviçre vatandaşlığına başvurur.
21 / 1900 – İlkbahar: AE ve MM, her ikisi de ısı iletimi üzerine Prof. Weber’e diploma tezlerini verirler (sırasıyla 4,5/6 ve 4/6 alırlar). Temmuz: AE, ETH’ten mezun olur. Son diploma sınavından matematik ve fizikteki beş aday arasında AE dördüncü (4,9/6) olur; MM en düşük notu (4/6) alır ve kalır. Ağustos: AE dört diploma adayı içinde ETH’e asistan olarak atanmayan tek kişidir.
21 / 1900 – Ekim: AE Weber’in laboratuvarında termoelektrik üzerine tez projesine başlar. Aralık: AE Annalen der Physik’e ilk makalesini (kılcallık üzerine) sunar.
22 / 1901 – Şubat: 1899’da başlayan süreç tamamlanır, AE İsviçre vatandaşı olur. Mart: AE “varisli damarlar, düztabanlık ve terleyen ayaklar,” nedeniyle askerlikten muaf tutulur. Mart-Nisan: AE birçok ülkede boşu boşuna asistanlık görevleri arar. Nisan: AE, MM’ye yazdığı mektupta Planck’ın ışınım teorisini eleştirir. 13 Nisan: AE, Grossmann’dan patent ofisinde olası bir işle ilgili mektup alır. Mayıs: AE ve MM Como Gölü’nde hoş vakit geçirir, MM’nin hamile olduğunu öğrenirler. 15 Mayıs-15 Temmuz: AE, Winterthur’da yedek matematik öğretmeni olur. Lenard’ın fotoelektrik etki gözlemi AE’ı heyecanlandırır. Temmuz: MM diploma sınavında tekrar kalır. Eylül: AE, Schaffhausen’de özel dersler vermeye başlar. 23 Kasım: AE, Prof. Kleiner’e gazların kinetik teorisi üzerine tez önerisi sunar.
23 / 1902 – Ocak: Kızı Lieserl doğar; bunun üzerine AE kendisi doğurabilmeyi diler. 1 Şubat: AE tezini geri çeker, Bern’e taşınır, özel ders ilanı verir. Nisan: Maurice Solovine ve Conrad Habicht’le “Olympia Akademisi’’ni kurar. 30 Nisan: Annalen’e elektro-kimya üzerine makalesini yollar. 23 Haziran: Patent ofisinde “3. Sınıf Uzman” olarak geçici işe başlar. 26 Haziran: İstatistiksel termodinamik üzerine 3. makalesini yazar. Ekim: Babası Milano’da ölür; sarsılır ve kendini kimsesiz hisseder.
24 / 1903 – Ocak: AE ve MM evlenir. Törende sadece Habicht ve Solovine vardır. Besso’ya doktora “komedisine” devam etmeyeceğini yazar. Termodinamiğin temelleri üzerine olan makalesini yazar. Eylül: Lieserl kızıl hastalığı geçirir; muhtemelen evlatlık verilir. Aralık: Naturforschende Gesellschaft’da elektromanyetik dalgalar üzerine bir konuşma yapar.
25 / 1904 – Mayıs: Oğlu Hans Albert dünyaya gelir. Eylül: Patent ofisinde “kalıcı” kadroya alınır; hâlâ “3. Sınıf Uzman”dır. Ekim sonları: Habicht Schaffhausen’de bir öğretmenlik için Bern’den ayrılır.
26 / 1905 – (mucize yıl) Mart-Haziran: Görelilik, fotoelektrik etki ve Brown hareketiyle ilgili ünlü makalelerini yayımlar. 27 Temmuz’da doktorası kabul edilir. Kasım: Solovine Lyon Üniversitesi için Bern’den ayrılır.
27 / 1906 – 23 Ocak: Tüm formaliteler tamamlanmıştır. AE doktorayı alır.
28 / 1907 – Genel Görelilik üzerine düşünmeye başlar.
29 / 1908 – Bern Üniversitesinde öğretim görevlisi olarak ders vermeye başlar.
30 / 1909 – Zürich Üniversitesinde teorik fizik kürsüsünde Yardımcı Doçent olarak çalışmaya başlar.
31 / 1910 – 28 Temmuzda ikinci oğlu Eduard dünyaya gelir.
32 / 1911 – Prag’daki Alman Üniversitesinde kadrolu Profesörlüğe atanır. Ekim ayında Brüksel’deki ilk Solvay konferansına katılır.
33 / 1912 – Zürih’deki ETH’e Profesör olarak geçer. Burada matematik Profesörü olan Marcel Grossmann’la Genel Görelilik
üzerine çalışmaya başlar.
34 / 1913 – Prusya Bilim Akademisine önerilir. Max Planck ve Walther Nernst tarafından Berlin Üniversitesinde çalışmaya davet edilir.
35 / 1914 – Nisan ayında Berlin’e geçer. Karısı Mileva ve iki oğlu daha sonra gelirler. Temmuzda Albert ve Mileva ayrılırlar. 1 Ağustosta I. Dünya Savaşı başlar. Bund Neues Vaterland adlı barışçı örgüte üye olur ve Georg Nicolai tarafından yazılan barış bildirisini imzalar.
36 / 1915 – Ekim ayında Genel Görelilik üzerine çalışmasını Prusya Bilim Akademisine sunar.
37 / 1916 – “Die Grundlage der allgemeinen Relativitätstheorie” başlıklı Genel Görelilik makalesi Annalen der Physik dergisinde yayımlanır. Alman Fizik Derneği başkanlığına (Max Planck) seçilir. Aralık ayında Über die spezielle und die allgemeine Relativitätstheorie, gemeinverständlich [Özel ve Genel Görelilik Üzerine] adlı en ünlü kitabını bitirir.
38 / 1917 – Birçok hastalıkla boğuşur. Bu sırada kuzeni Elsa onunla ilgilenir. Kozmoloji üzerine çalışmalar yapar. Kaiser Wilhelm Fizik Enstitüsü yöneticisi olur.
39 / 1918 – 9 Ekimde Alman ordusu teslim olur ve Cumhuriyet ilan edilir. Einstein bunu sevinçle karşılar.
40 / 1919 – 14 Şubatta Mileva’yla resmi olarak boşanırlar. 29 Mayısta astronom Arthur Stanley Eddington yaptığı gözlemle Einstein’ın kuramını doğrular. Böylece Einstein’ın ünü bütün dünyaya yayılır. 2 Haziranda kuzeni Elsa Löwenthal’la evlenir. Elsa’nın ilk evliliğinden Ilse ve Margot adlı iki kızı vardır.
41 / 1920 – Şubat ayında annesi Pauline ölür. Danimarkalı fizikçi Niels Bohr Einstein’ı Berlin’de ziyaret eder. 20 Mayısta Danimarka Kraliyet Bilim Akademisi üyesi olur. Einstein’ın kuramına karşı yahudi karşıtı saldırılar artmaya başlar.
42 / 1921 – Nisan-Mayıs aylarında Amerika’yı ilk kez ziyaret eder. Princeton Üniversitesinde Görelilik üzerine bir konuşma verir. Daha sonra bu konuşma kitap olarak yayımlanacaktır. Beyaz Sarayda Başkan Warren G. Harding tarafından karşılanır.
43 / 1922 – Fransa’yı ziyaret eder ve Almanya-Fransa ilişkilerinin düzelmesine katkıda bulunur. Alman Dışişleri Bakanı Walther Rathenau’nun öldürülmesinden büyük üzüntü duyar ve bir yazı yayımlar. Ekim ayında karısıyla birlikte uzun bir Japonya seyahatine çıkarlar. Bu seyahat esnasında, 9 Kasımda Nobel Fizik Ödülü aldığını öğrenir. Ödül Görelilik kuramı için değil, fotoelektrik etki konusunda kuantum fiziğine katkıları dolayısıyla verilmiştir. Aralık ayında Stockholm’deki Nobel töreninde Einstein Alman büyükelçi tarafından temsil edilir.
44 / 1923 – Ünlü bir adam olarak bütün dünyadan konuşma teklifleri alır. Hemen hemen bütün Avrupa ülkelerine ve pek çok başka ülkeye ziyaretler gerçekleştirir.
45 / 1924 – Hint fizikçi Satyendra Nath Bose ile birlikte Bose Einstein yoğuşmasını keşfeder.
46 / 1925 – Dünya gezilerine devam eder. Gandhi’nin de dahil olduğu bir çok ünlü isimle birlikte zorunlu askerliğe karşı bildirilere imza atar.
47 / 1926 – Kuantum mekaniği Werner Heisenberg, Max Born ve Erwin Schrödinger tarafından formüle edilir, ama Einstein memnuniyetsizliğini bildirir.
48 / 1927 – Beşinci Solvay konferansında Niels Bohr ve Einstein arasında kuantum fiziği konusunda ateşli tartışmalar yaşanır.
49 / 1928 – Kalp rahatsızlıkları baş gösterir. Aylarca yatakta kalır. İyileşmesi bir seneyi bulur. Bu süre zarfında Helen Dukas Einstein’ların evinde çalışmaya başlar.
50 / 1929 – Brüksel’deki Solvay konferansı sırasında kraliyet ailesini ziyaret eder. 28 Haziranda Max Planck ödülü alır.
51 / 1930 – İlk torunu Bernhard Caesar (Hans Albert ve Frieda Einstein’ın oğlu) dünyaya gelir. Aralık-Mart aylarında ikinci ABD ziyaretini gerçekleştirir. Amacı ABD’de bir pozisyon bulmaktır.
52 / 1931 – Mart ayında ABD ziyaretinden döner ve kuramından kozmolojik sabit terimini kaldırır. Oxford’da Christ Church kolejini ziyaret eder.
53 / 1932 – Avusturyalı doktor ve psikolog Sigmund Freud’la birlikte “Neden Savaş?” başlıklı bir kitap yazmaya başlarlar. Aralık ayında tekrar ABD’yi ziyaret eder. Bu kez geri dönmez çünkü Almanya’da Naziler iktidara gelmişlerdir. Einstein bir daha Almanya topraklarına adımını atmaz.
54 / 1933 – 30 Ocakta Adolf Hitler’in iktidara gelmesi üzerine, Mart ayında Prusya Bilim Akademisinden istifa ettiğini bildirir. Almanya’yla bütün ilişkilerini keser. Belçika, İsviçre ve İngiltere’ye ziyaretlerde bulunur. 17 Ekimde karısı, sekreteri Helen Dukas ve asistanı Walther Mayer’le birlikte New York’a gelirler. New Jersey, Princeton’da İleri Araştırmalar Enstitüsünde göreve başlar.
55 / 1934 – Üvey kızı Ilse Kayser-Einstein Paris’te ölür, diğer üvey kızı Margot Princeton’a gelir. Bilim dışı konuları kapsayan Mein Weltbild [Benim Dünya Görüşüm] kitabı yayımlanır.
56 / 1935 – Mayıs ayında Einstein-Podolsky-Rosen makalesi yayımlanır. Bu makalede kuantum fiziğinin tamamlanmamış olduğunu ilan eder.
57 / 1936 – Yakın arkadaşı Marcel Grossmann ölür. Ardından 20 Aralıkta karısı Elsa’yı kaybeder.
59 / 1938 – Leopold Infeld’le birlikte Fiziğin Evrimi kitabını yazarlar.
60 / 1939 – 2 Ağustosta ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt’e, Almanların atom bombası yapabileceklerine ilişkin uyarılar içeren bir mektup yollar. 1 Eylülde Almanya Polonya’ya saldırır ve II. Dünya Savaşı başlar. Einstein’ın kızkardeşi Maja Princeton’a yanlarına taşınır.
61 / 1940 – 1 Ekimde ABD vatandaşı olur. İsviçre vatandaşlığını da bırakmaz.
62 / 1941 – Ekim ayında ABD hükümeti atom bombası yapmak üzere Manhattan projesini başlatır. Einstein riskli görüldüğünden projeye dahil edilmez. 7 Aralıkta Japonya Pearl Harbour üssüne saldırır. ABD savaşa girer.
65 / 1944 – Emeritus Prof. sıfatıyla Princeton İleri Araştırmalar Enstitüsünden emekliye ayrılır ancak Enstitüdeki odasında çalışmaya devam eder.
66 / 1945 – Japonya’ya atılan atom bombasından büyük üzüntü duyar. New York’ta 10 Aralıkta bu konuda ünlü konuşmasını yapar: ”Savaş Kazanıldı Ama Barış Asla.”
67 / 1946 – Birleşmiş Milletlere yazdığı bir açık mektupta, başka şeylerin yanında Dünya Hükümetini de savunur. Emergency Committee of Atomic Scientists adlı komitenin başkanı olur ve nükleer silahların kaldırılması konusunda çalışmalarda bulunur.
69 / 1948 – İlk karısı Mileva Maric Zürich’de ölür. Arlık ayında kalp ameliyatı geçirir.
70 / 1949 – Ocak ayında hastaneden çıkar. 1946 yılında yazdığı Autobiographic Notes kitabını yayımlar.
71 / 1950 – 18 Martta vasiyetini hazırlatır. Yazılı mirası Kudüs’teki
İbrani Üniversitesine gidecektir. Out of My Later Years [Son Yıllarım] adlı kitabını yayımlar.
72 / 1951 – Kızkardeşi Maja 25 Haziranda Princeton’da ölür.
73 / 1952 – Chaim Weizmann’ın ölümü üzerine Einstein’a İsrail’in Başkanı olması için teklif götürülür ancak reddeder.
75 / 1954 – ABD hükümetinin açtığı soruşturmalarda J. R. Oppenheimer’ı savunur. Bertrand Russell’la birlikte nükleer silahlara karşı manifesto yayımlarlar.
76 / 1955 – 15 Nisanda kalp rahatsızlığı nedeniyle Princeton’da hastaneye yatırılır. 18 Nisanda sabaha karşı ölür. Bedeni yakılır ve külleri iki hafta sonra mütevazı bir törenle bilinmeyen bir yere serpilir.